Hoe efficiënt is een land in het creëren van lange, gelukkige levens met een beperkte hoeveelheid natuurlijke grondstoffen?
De Wellbeing Economy Alliance, waar De Transformisten deel van uitmaakt, introduceerde begin deze week de nieuwste versie van de Happy Planet Index (HPI). Die Gelukkige Planeet Index is een mondiale maatstaf voor duurzaam welzijn, een manier om uit te drukken hoe efficiënt een land is in het creëren van lange, gelukkige levens met een beperkte hoeveelheid natuurlijke grondstoffen.
De HPI is gebaseerd op drie indicatoren: welzijn, levensverwachting en de ecologische voetafdruk. De HPI van een land bereken je door de welzijnsscore (een score van 0 tot 10) te vermenigvuldigen met de levensverwachting, en te delen door de ecologische voetafdruk.
In de top-10 van landen die in 2019 het efficiëntst waren om hun burgers lange en gelukkige levens te bezorgen, vinden we naast 8 landen uit Midden-Amerika, Zuid-Amerika en de Caraïben ook Vanuatu en Zwitserland terug. Costa Rica is de koploper (zie tabel onderaan).
Costa Ricanen worden gemiddeld 80.3 jaar en zijn met een welzijnsscore van 7 redelijk gelukkig, terwijl ze een kleine voetafdruk hebben van 2.65 mondiale hectare per Costa Ricaan. Met die gegevens heeft Costa Rica een Happy Planet Index score van 62,1. Dat is alvast een pak beter dan de scores van bv. de Verenigde Staten of België.
In 2019 prijkt België met een HPI van 42.5 op plek 92 van de 152 opgenomen landen. België wordt geflankeerd door Laos (90e), Libië (91e), De Comoren (93e) en China (94e). De VS doet het nog slechter dan België en staat in 2019 op plek 122. Nederland doet het met een HPI van 54.9 en een 18e plaats in het HPI-klassement opvallend beter. Zou het feit dat Nederlanders gemiddeld genomen minder werken dan Belgen helpen verklaren waarom hun welzijnsniveau tussen 2007 en 2020 systematisch hoger ligt dan dat van België?
In vergelijking met 2018 gaat België er 8 plaatsen op achteruit. Voor 2020 is de wereldranking nog niet bekend, maar “dankzij de coronacrisis” die de druk op energie en grondstoffen een tijdlang heeft doen dalen, zal de Gelukkige Planeet Index in veel landen verbeteringen laten zien. Voor België zou de HPI score in 2020 stijgen tot 48.6.
Een opvallende vaststelling is dat slechts 27% van de landen (die samen 38% van de wereldbevolking leveren) binnen de draagkracht van de Aarde leeft. Het gaat dan om landen zoals India, Bangladesh, Haïti, Nigeria, Congo, Senegal, Palestina, de Filipijnen, Pakistan, Afghanistan, Armenië en Ecuador. Elke burger van die landen heeft een voetafdruk die lager is dan de 1.56 mondiale hectaren die per aardbewoner beschikbaar is.
Geen enkel land ter wereld heeft een hoge levensverwachting en een hoog welzijnsniveau en leeft tegelijkertijd binnen de grenzen van de Aarde
De Happy Planet Index levert zo een overtuigend bewijs voor de stelling van donuteconome Kate Raworth, die beweert dat alle landen ontwikkelingslanden zijn. Geen enkel land ter wereld heeft immers een hoge levensverwachting en een hoog welzijnsniveau en leeft tegelijkertijd binnen de grenzen van de Aarde. Een Niet Zo Gelukkige Planeet Index dus. Sterker nog, de Gelukkige Planeet Index illustreert dat hoge-inkomenslanden vaak inefficiënt zijn: ze plunderen de planeet om welzijn te creëren. Landen zoals Costa Rica tonen dat het mogelijk is om lang en gelukkig te leven met een kleinere ecologische voetafdruk. Er is bijgevolg nog werk aan de winkel om lang en gelukkig en binnen de grenzen van de Aarde te leven.
De Happy Planet Index past binnen een ruime collectie aan indicatoren die een alternatief kunnen bieden voor het alomtegenwoordige bbp (het bruto binnenlands product). Heel wat economen zullen beamen dat het bbp nooit is ontworpen als welvaartsindicator en bijgevolg een belabberd economisch kompas is. Toch blijft het bbp een dominante rol spelen in de media, de politiek, de beleidsvoering, de economie en het economieonderwijs.
Het is moeilijk voor alternatieve indicatoren zoals de HPI om het bbp zomaar te vervangen aangezien door databeschikbaarheidsproblemen de meest recente resultaten telkens slechts 1 à 2 jaar na datum gepubliceerd worden. Inzetten op een betere databeschikbaarheid lijkt mij een mogelijke strategie om die indicatoren centraler te zetten. Zolang we er nog niet in slagen om bbp-informatie naast ons neer te leggen, zou het een goede zet zijn om ook die gegevens met enige vertraging te bespreken en niet telkens te zwaaien met kwartaalcijfers.
Het kan een stimulans zijn om onze maatschappelijke focus op monetaire en korte-termijn waarden te overstijgen. In plaats van als konijnen te staren naar de lichtbak van het bbp zouden we dan waarden zoals welzijn, ecologische duurzaamheid, rechtvaardigheid en zorg voor mens en planeet kunnen cultiveren.
